Psicólogo en Santiago de Compostela – Rodrigo Conde Miguélez | Terapia y Orientación Psicológica

“Ao mencer vencerei” canta o príncipe, mais a vitoria verdadeira non parece ser vencer ao outro, senón sobrevivir ao amor sen destruírse.

— Santiago, agosto. Vacacións, aire denso. O sol sae tarde, como se tamén temese perder algo. Ninguén durme en Santiago.

I. A historia inconclusa

A última ópera de Puccini non remata. Fáltanlle unhas páxinas. O que parece un detalle técnico é, en realidade, unha ferida aberta na historia da música e na experiencia psicolóxica do artista. Turandot detense no momento máis delicado: xusto cando a princesa debería aprender a amar.

Ela non quere. O pretendente insiste. Hai enigmas, mortes, silencio. Cando por fin alguén a vence, Puccini cala, ou enmudece.

Puccini, morre sen escribir o final. Non foi unha casualidade. Foi, quizais, unha imposibilidade emocional. O mestre que soubo contar tantas paixóns non puido contar esta: a de un corazón que se abre sen destruirse.

II. Turandot: a princesa que non se entrega

Turandot é unha princesa de xeo. Pide que os homes resolvan enigmas para poder casarse con ela. Pero se fallan, morren. E se acertan, tamén. Porque o problema non son os enigmas, senón o medo ao desexo. O terror a amar e perderse. A entregarse e desaparecer.

É a súa defensa. Vive nun mundo escindido: o amor é perigoso, o outro é unha ameaza, o sentimento é unha trampa.

Hai autoras que sinalan que esta maneira de estar no mundo non é só unha enfermidade antiga. É un xeito de saber que non pode ser dito directamente, un desexo interrompido, que se transforma en actuación: actua en un sen o seu permiso.

E neste senso, nun momento álxido da escoita da ópera, un ten o presentimiento, un soño, co corazón na man: Turandot non é fría, está aterrada!

III. Liù: o amor que non pide nada

Liù é unha figura complexa. Ama sen pedir nada a cambio. Non busca ser princesa nin ser desexada. Só permanece. Cando lle preguntan polo nome do príncipe, ela que o sabe, cala. E cando non pode máis, morre.

Non porque haxa que morrer por amor- non queremos que se desprenda esa lectura, senón porque o relato lle asigna ese lugar: o do amor que non se impón, que se retira sen facer ruído, e que por iso mesmo confronta a quen vive na defensa.

É un personaxe que conmociona, pero tamén nos obriga a pensar: o seu sacrificio non é modelo, é síntoma dun mundo onde o amor verdadeiro non sempre ten lugar para permanecer vivo.

Liù representa un amor sen posesión, sen cálculo, sen medo. Un amor que se entrega como se regala unha flor. Ese amor é tan forte que desarma a Turandot. Non por romanticismo, senón porque lle mostra o que nunca viviu: o amor que non mata.

E é aí onde Puccini se detén. No momento exacto en que Turandot debería entrar no duelo, recoñecer que odia porque non soubo amar, que teme porque non soubo confiar, que non perdoa porque non sabe como facelo.

Puccini non puido escribir esa escena. Non porque non quixera, senón porque non atopou como vivir ese perdón en si mesmo.

IV. A bestia que non se doma

Cen anos despois, Léa Seydoux encarna outra Turandot. No filme La Bête, Gabrielle vive nun mundo onde as emocións son vistas como virus. Para sobrevivir, debe purificarse do desexo.

Pero hai un home que insiste. Aparece en soños, en vidas pasadas, noutras épocas, recórdalle cousas da súa historia a través das ondas do tempo, agromando como restos que amenazan a súa integridad psíquica. É o seu fantasma, o amor imposible.

Pero Gabrielle non pode. Algo nela —unha ferida que non lembra— dálle medo. No final, vólvese atopar con el. El dille que a quere. Pero fálalle con voz de funcionario, como se recitase un manual de afectos. Todo perfectamente codificado, e xa sabemos, a representación equivale a ausencia do representado.

Ela chora. El permanece neutro. O amor chegou. Pero chegou esterilizado, sen corpo, sen tremor, sen bestia.

É un amor burocrático. O que queda cando o desexo foi eliminado polo sistema. Un amor sen ferida, pero que tampouco pode perdoar. Un amor sen historia, nen…suxeito?

V. O final que non se escribe

Puccini morreu antes de que Turandot puidera amar. Bonello filma a escena onde Gabrielle xa non pode desexar. Ambos artistas colócanse diante do mesmo abismo: que facer co desexo cando amar significa lembrar, perder.

Hai finais que non se escriben porque o trauma non foi aínda elaborado. Hai nomes que non se din porque nomealos sería destruír a máscara que nos protexe.

E hai amores que non chegan, non porque non existan, senón porque non hai, aínda, un lugar seguro onde deixar que entren.

Epílogo – En Santiago, na consulta

A veces, na consulta, tamén quedamos detidos nese punto. O paciente quere confiar. Quere amar. Pero algo se bloquea. Non é que non saiba. É que a escena aínda non pode escribirse sen dor.

Quizais, entón, acompañar é esperar. Como Puccini diante do pentagrama en branco. Como Gabrielle diante do rostro do outro. Como Turandot diante do nome que aínda non pode ser pronunciado.