Psicólogo en Santiago de Compostela – Rodrigo Conde Miguélez | Terapia y Orientación Psicológica

⸻

Entro no museo como quen se adentra no andel da súa propia memoria. Hai vitrinas que conservan ánforas de barro e vitrinas que conservan ánforas de silencio. Nunha delas vive unha escena diminuta: Atenea en posición de estatua votiva, Odiseo pingando auga invisible, e Nausicaa que estende a man coma se ofrecese un vaso de Wi-Fi.

As persoas avanzan polos corredores sacando fotos co móbil, pero ningún flash ilumina a pregunta esencial: onde vai a voz cando ninguén a escoita? Que hai da identidade cando non recibe un interlocutor?

Penso niso porque onte, na consulta, chegou un paciente —chamémolo Xulio, ou mellor, non o chamemos, que bastante o chaman xa— e dixo que o seu teléfono esperta cada oito minutos, mesmo cando está durmindo. Canto da Nosa vida cabe en 8 minutos? Púxenlle un nome ao aparello: Oráculo ansioso. O Oráculo vibra, Xulio respira, eu finxo anotar cousas transcendentais pero só debuxo círculos concéntricos no caderno, coma se intentase localizar o epicentro dun terremoto que aínda non aconteceu. Como ese sismógrafo do pathosformel do que fala Warburg. Penso que estamos a construir o seu atlas da memoria. 

Fíos soltos, recosidos invisibles

Seguimos tirando dos fíos da conversa, pero como quen pronuncia a receita dun caldo: media culler de “non todo debe ser lembrado”, dúas pizcas de “o misterio é nutritivo”, outro cuarto de «esta semana non pasou nada».Dame que ningún dos dous está a mentalizar ben. Xulio asente e asente, e eu imaxínoo cavando dentro de si mesmo coa mesma aplicación coa que mide os pasos. Eu recordo que deixei prendida a luz do coche, e ao intre intento saber se esta ensoñación me está a dicir algo do que está pasando na sesión.

Cóntolle que Wolfgang Iser falou das lagoas do texto, pero intentando traducilo ao momento do que estamos a vivir a terapia : «Dame a impresión de que houbera párrafos da túa vida escritos en tinta simpática. De maneira que teño a sensación de que se aproximamos a lampa demasiado, queimas o papel» Tes algunha impresión parecida? Non sei se me entende, pero fica calado, cousa rara. Ese silencio ten máis microgramos de verdade que calquera palabra. Ambos agarbamos e confiamos en que algo fará con iso. Moitas veces trátase de confiar e non anticiparse, xa o dicía un tal Winicott, que hai que agardar as interpretacións, que os pacientes chegan ás solucións. Hai que presentar o obxeto, a idea, confiando en que a fagan súa.

Borges na sala de espera

Mentres Xulio fai un inventario mental das súas notificacións pendentes, lembro un conto de Borges sobre un heroe que é traidor e un traidor que é heroe. Penso que todos levamos unha placa con dúas caras e que a identidade é un xogo de xirar a chapela no momento oportuno. Que as veces seguimos vencellados as historias pasadas por unha lealtade mal entendida. Se o digo, paréceme que Xulio reclamará devolución de honorarios por usar metáforas con obsolescencia programada. Calo.

O poder de dicir cousas sen dicilas

Cando falamos, transportamos na boca un museo enteiro de palabras que herdamos sen folio de instrucións. Moitas delas son como os soños, recoleccións de experiencias que intentanos apresar e que teñen unha aire de familia siempre preto de significar outra cousa mais profunda. Ou Diferente. Ou inquietante. Algunhas aínda cheiran a leite materno, outras a colonia escolar. O truco, pensamos na sesión, é reorganizar a exposición: mover esa ánfora ao centro, deixar que as sombras antigas ocupen os laterais.

«Pero é que eu quero luz», asoma inquietante outra voz.

«A luz está sobrevalorada», chegamos a entender mais tarde. E citamos a Phillips sen cita: «Quen pensa que se descobre por completo queda fosilizado» . Quizais por iso mesmo quen pensa que xa coñece o mundo, fosiliza o mundo. Dende aí non se poden entender outras opcións, outros posibles. É o que o psicólogo Fonagy denomina como estado mental de equivalencia psíquica. É como xustificar a situación dun mismo dicindo, eu son así, e o mundo é así. Non hai viaxe común posible dende aí, todo é tan presente que as realidades ausentes non teñen cabida.

Pequenos exercicios de desaparición

Antes de despedilo, proponlle un experimento: deixar o móbil doutra habitación durante a cea. Só vinte minutos. Se o aparato pregunta por el, que se amañen entre eles.

Xulio marcha algo escéptico. A súa sombra queda un segundo no quicio, coma se quixese pedirme unha segunda opinión. Pero non fala: saen xuntos, sombra e corpo, discutindo cal deseñará a próxima notificación.

Epílogo

Regreso mentalmente á ánfora. Nausicaa mantén a man estendida a Odiseo desde hai 2.400 anos. Non sabemos realmente cantas historias puido contar o heroe, o único heroe que ,como di Calasso, tamén é un aedo. Un poeta. Quizáis polo tanto o único capaz de cambiar o destino tráxico do que participa como heroe. Pois sabemos que a característica de Odiseo é a astucia. É nesta opción de contar a historia e remedar o decorrer tráxico dos acontecenentos no que se parece a nós mesmos cando estamos aflixidos : existen aínda posibilidades de mudar a historia, parte das identificacións pasadas, parte das eleccións futuras.

E o noso heróe , remedará algunha? Cantos relatos contaría acerca da ninfa Calipso?, e de Circe? -Circe irreal dos soños febrís, como quería Pessoa no poema- Cantas veces cambiaría de opinión acerca da súa epopea marítima que é porén o que lle da nome e fama? Odiseo, o que moitas veces atopa illas nun mar de incertidume. 

Eu, humilde visitante, aproxímome balbuceando dende o futuro cara a ánfora mendigando unha resposta. Teño un par de pensamentos que me divirten mentres me aproximo co único ollo polifémico da cámara: dime, Ulises, quen son eu? Que podo saber de min a través de ti? Saco móbil e fago unha foto, como quen cravara unha estaca certeira no segredo da ánfora. O flash de súbito rebota no cristal e, por un segundo, creo ver o reflexo dun tipo que se parece a min. Levo a boca aberta como unha ánfora. Pode que sexa o silencio pedindo paso. Ou pode que sexa a cámara pedindo outro disparo, outra viaxe.

⸻

Referencias invisibles ): Phillips, Iser, Ricoeur, Borges, Sontag, Álvaro de Campos, Calasso, e un par de fantasmas de Sara Ahmed que deambulan polos bordes desta entrada